Τρίτη 31 Δεκεμβρίου 2013

Ο Νικήτας Χωνιάτης για τους Λατίνους!




Ο Νικήτας Χωνιάτης, από μεσαιωνικό χειρόγραφο
« Και κάθε Λατίνος στρατιώτης που έπιανε αιχμάλωτο τον αντίπαλό του τον κακομεταχειριζόταν και δεν του έδειχνε έλεος. Διέπραττε κάθε κακό που υπαγόρευε η αλαζονεία της νίκης. Λήστευε τον εχθρό του και, καθυποτάσσοντάς τον, του επέβαλλε πληγές ανυπόφορες, πέρα από κάθε περιγραφή. Ακόμη και αν ήταν Ρωμαίος ο αιχμάλωτος και μπορούσε να μιλήσει τέλεια την ιταλική γλώσσα, ήταν τόσο αποξενωμένος απ’ αυτό το αλλόφυλο ξένο έθνος, ώστε ακόμα και το ένδυμά του δεν είχε τίποτα κοινό με τους Λατίνους. Έμοιαζε να τον απεχθάνεται ο Θεός και να είναι καταδικασμένος να πιει διαμιάς το ποτήριο της άκρατης οργής του Θεού. Γιατί ποια θανατηφόρα έχιδνα, ποιο φίδι ολέθριο ή ταυροφόνος λέοντας δεν παραβλέπει το πολυκαιρισμένο κρέας όταν ικανοποιείται με κυνήγι νέο; Έτσι ξέσπασε η απανθρωπιά των Λατίνων στους αιχμαλώτους. Και δεν έγινε οίκτος από ικεσίες, δεν μαλάκωσε από τα δάκρυα, μήτε άλλαξε από τις κολακείες. Κι αν τραγουδούσε κανείς χαρούμενο σκοπό, ακουγόταν σαν του γερακιού το σκλήρισμα, σαν κρώξιμο κοράκου. Ακόμα κι αν μπορούσε η μουσική τους βράχους να γητέψει και να τους στήσει ορθούς, μάταια ηχούσε την χορδή ο λυράρης, μάταια τη φωνή του δυνάμωνε σ’ ολόγλυκο τραγούδι. Ακόμα και αν υποτασσόταν ο βάρβαρος σε τούτο το κύκνειο άσμα ή στο τραγούδι της τιμής, η αδυσώπητη ψυχή του θα το άλλαζε με το θανατικό, άκαμπτη όπως πριν ή σκληρόκαρδη σε κάθε ικεσία, σαν το σκληρό αμόνι. Μόνο το γένος του γνωρίζει πώς να παραδίνεται σε τούτο τον θυμό, να υποτάσσεται στις οργισμένες εντολές του. Τι κακό ατελείωτο του επιτράπηκε αυτό που τους Ρωμαίους τους μισεί, πόση εχθρότητα είναι κρυμμένη στην καρδιά του για κάθε Έλληνα. Ακόμα και ο όφις, ο αρχαίος συνωμότης ενάντια στην ανθρώπινη φυλή δεν συνέλαβε μήτε γέννησε τέτοια έχθρα. Αλλά η γη που μας έτυχε να κατοικούμε και τους καρπούς να δρέπουμε παρομοιάστηκε με τον παράδεισο από τους καταραμένους Λατίνους, γέμισαν με παθιασμένη απέχθεια για τον ευλογημένο τόπο, κακή προδιάθεση για το γένος μας, και παραμένουν για πάντα εργάτες έργων κακών. Αν και υποκρίνονται πως είναι φίλοι, ανάλογα με τις ανάγκες των καιρών, μας απεχθάνονται σαν τους χειρότερους εχθρούς τους. Ακόμα κι αν η λαλιά τους είναι πρόσχαρη και απαλότερη από το λάδι που κυλά αθόρυβα, βέλη είναι τα λόγια τους, πιο κοφτερό και από ξίφος δίστομο. Έτσι μεγάλο χάσμα υπάρχει ανάμεσά μας και καμιά συνάφεια στις αντιδιαμετρικές απόψεις μας, αν και συνδεθήκαμε στενά και συχνά την ίδια στέγη μοιραζόμαστε.»

Πέμπτη 19 Δεκεμβρίου 2013

Διγενής Ακρίτας


 




Ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας είναι ο γνωστότερος από τους ήρωες των ακριτικών τραγουδιών και πρωταγωνιστής ενός έμμετρου αφηγηματικού έργου του 11ου-12ου αι., το οποίο είναι γνωστό ως Διγενής Ακρίτης ή Έπος του Διγενή Ακρίτη. Σύμφωνα με τον μύθο ήταν ένας από τους Ακρίτες, τους φρουρούς των Βυζαντινών συνόρων.

Το «Έπoς του Διγενή Ακρίτα»

Το έμμετρο αφήγημα του Διγενή Ακρίτα είναι το παλαιότερο λογοτεχνικό γραπτό μνημείο της δημώδους ελληνικής μεσαιωνικής γλώσσας, το οποίο έχει θεωρηθεί ως το έργο που σηματοδοτεί την αρχή της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Εξιστορεί την καταγωγή του Διγενή, τα παιδικά του χρόνια, τα ηρωικά κατορθώματά του και τον θάνατό του.

Υπόθεση του έργου

Το έργο ξεκινά με την αφήγηση της ιστορίας των γονέων του Διγενή: πατέρας του ήταν ο εμίρης της Συρίας Μουσούρ, ο οποίος σε μια επιδρομή σε βυζαντινά εδάφη άρπαξε την μοναχοκόρη ενός βυζαντινού στρατηγού. Τα πέντε αδέρφια της κοπέλας συνάντησαν τον εμίρη για να ζητήσουν πίσω την αδερφή τους και, επειδή εκείνος αρνήθηκε να την δώσει, ο μικρότερος από αυτούς μονομάχησε μαζί του και τον νίκησε. Ο εμίρης όμως αρνήθηκε να επιστρέψει την κοπέλα. Την παντρεύτηκε, βαφτίστηκε χριστιανός και εγκαταστάθηκε στο βυζαντινό έδαφος· όταν η μητέρα του τον κάλεσε οργισμένη να επιστρέψει στην πατρίδα του εκείνος την επισκέφτηκε και έπεισε εκείνη και την οικογένειά του να ασπαστούν τον χριστιανισμό. Ένα χρόνο μετά τον γάμο γεννήθηκε ο γιος του ζευγαριού, Βασίλειος.
Ο Βασίλειος είχε δείξει από τα παιδικά του χρόνια τις εξαιρετικές ικανότητες και επιδόσεις του σε ασχολίες όπως το κυνήγι: σε ηλικία 12 ετών έπνιξε δύο αρκούδες και σκότωσε ένα λιοντάρι. Όταν ερωτεύτηκε την κόρη ενός στρατηγού, την έκλεψε με την θέλησή της, επειδή οι γονείς της δεν έδιναν την συγκατάθεσή τους, και ο πατέρας της κοπέλας επέτρεψε τον γάμο μόνο αφού ο Διγενής σκότωσε τους πολεμιστές που έστειλε ο στρατηγός για να τον κυνηγήσουν. Η συνέχεια του κειμένου αφηγείται τα κατορθώματα του Διγενή που τον έκαναν διάσημο και για τα οποία του απένειμε τιμές ο βυζαντινός αυτοκράτορας. Το μεγαλύτερο τμήμα καταλαμβάνεται από την αφήγηση -σε πρώτο πρόσωπο- των μαχών του Διγενή απέναντι σε έναν δράκο και ένα λιοντάρι που απειλούσε την γυναίκα του και εναντίον των απελατών και της αμαζόνας Μαξιμώς που ήθελαν να την κλέψουν. Εκτός από τα πολεμικά του κατορθώματα ο Διγενής εξιστορεί και δύο περιπτώσεις στις οποίες απάτησε την γυναίκα του: με μια άγνωστη κοπέλα από την Αραβία, την οποία συνάντησε σε κάποια περιπλάνησή του, και με την Αμαζόνα Μαξιμώ, μετά την ήττα της στην μονομαχία. Σε μία παραλλαγή του ποιήματος ο Διγενής στην συνέχεια σκότωσε την Μαξιμώ από τύψεις. Μετά την δόξα που απέκτησε ο Διγενής αποσύρθηκε σε έναν μεγάλο πύργο που έχτισε στις όχθες του Ευφράτη, όπου και πέθανε σε νεαρή ηλικία, από ασθένεια. Αμέσως μετά τον θάνατό του πέθανε και η γυναίκα του από την θλίψη.

Ακρίτες αποκαλούνταν από τους Βυζαντινούς οι φύλακες των συνόρων, που την εποχή εκείνη τα ονόμαζαν «άκρες». Ο Μιχαήλ Παλαιολόγος διέλυσε ουσιαστικά τους ακρίτες όταν κατάργησε το αφορολόγητο και τους επέβαλε φόρους. Το αποτέλεσμα ήταν καταστροφικό, αφού πολλοί από τους ακρίτες αγανάκτησαν και πήγαν με τους Σελτζούκους Τούρκους, που την εποχή εκείνη είχαν ήδη αναπτυχθεί στις μικρασιατικές χώρες. Οι υπόλοιποι ακρίτες αφού δεν είχαν προσωπικό ενδιαφέρον για την τήρηση της ασφάλειας των συνόρων, τα παραμέλησαν με αποτέλεσμα αυτά να αφεθούν ανοιχτά στους Τούρκους και τον επεκτατισμό τους.

 Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια  
 

Δευτέρα 9 Δεκεμβρίου 2013

Η ναυμαχία της Ναυπάκτου 7 Οκτωβρίου 1571




   
Ασπιδοφόρος πεζοναύτης
Στα τέλη του καλοκαιριού του 1571 ο στόλος των χριστιανών συμμάχων άρχισε να συγκεντρώνεται στη Μεσσήνη της Σικελίας, λιμάνι που ανήκε στο Βασίλειο της Ισπανίας. Ο τουρκικός στόλος είχε αποπλεύσει από την Κωνσταντινούπολη στις 25 Απριλίου.
   
Γενίτσαρος
Οι Τούρκοι προκάλεσαν καταστροφές στις βενετικές κτήσεις της Κρήτης, της Κεφαλονιάς, των αλβανικών ακτών και της Δαλματίας.  Στο τέλος του καλοκαιριού ο οθωμανικός στόλος επέστρεφε νότια στα οθωμανικά νερά. Οι Οθωμανοί δεν φοβούντο τους χριστιανούς, προτιμούσαν όμως να ανεφοδιάσουν τα πλοία τους πριν αντιμετωπίσουν μια τόσο ισχυρή δύναμη.
   Στο μεταξύ ο χριστιανικός στόλος ενισχυόταν διαρκώς. Η δύναμη ήταν εντυπωσιακή για τα δεδομένα της εποχής. Ο βασιλιάς της Ισπανίας, η Βενετία, ο πάπας, ο δούκας της Σαβοΐας και οι ιππότες της Μάλτας έστειλαν στρατό στη Μεσσήνη. 209 γαλέρες, 6 γαλεάσες, 27 μεγάλα πλοία και πολλά μικρότερα. Ο στρατός που συνόδευε τον στόλο αριθμούσε 28.000 πεζούς, μισθοφόρους ή τακτικούς, αλλά και 2.000 τυχοδιώκτες.
   Στο στόλο υπηρετούσαν και πολλοί Έλληνες. Οι Ισπανοί υπολόγιζαν και σε βοήθεια των Ελλήνων της Πελοποννήσου.  Οι Έλληνες, όμως, ήταν διχασμένοι! Άλλοι πίστευαν ότι οι Δυτικοί θα μας απαλλάξουν από τον οθωμανικό ζυγό ενώ άλλοι τους θεωρούσαν χειρότερους από τους Οθωμανούς.
   Παρά την ισχύ του ο χριστιανικός στόλος ήταν διχασμένος. Οι Βενετοί δυσπιστούσαν προς τους Γενουάτες και του Ισπανούς και τούμπαλιν. Προβλήματα δημιουργούσε και η Γαλλία, η οποία είχε καλές σχέσεις με τους Οθωμανούς και προσπαθούσε να διασπάσει τους χριστιανούς.
Μαυριτανός πεζοναύτης
   Ο τουρκικός στόλος αριθμούσε περίπου 200 γαλέρες. Στη Ναύπακτο οι Τούρκοι επιβίβασαν στα πλοία τους 10.000 γενιτσάρους, 2.000 σπαχήδες, 2.000 τυχοδιώκτες.
   7 Οκτωβρίου 1571 τα πρώτα τουρκικά πλοία ξεπροβάλουν μέσα από την πρωινή ομίχλη. Η απόσταση που τα χωρίζει από τα χριστιανικά είναι 14 χιλιόμετρα. Όσο προχωρούσαν οι ετοιμασίες, τόσο μεγάλωνε ο θρησκευτικός φανατισμός και στις δύο πλευρές. Στη χριστιανική παράταξη οι ιερείς ή οι κυβερνήτες μετέφεραν τον Εσταυρωμένο  από την πλώρη ως την πρύμνη, καλώντας τα πληρώματα να υπερασπιστούν τη χριστιανική πίστη και διαβεβαιώνοντάς τα ότι ο ίδιος ο Χριστός θα κατέβαινε  από τους ουρανούς για να πολεμήσει μαζί τους.
   Οι αντίπαλοι βρίσκονταν σε απόσταση 6 χιλιομέτρων. Ύμνοι στο Χριστό και την Παναγία ακούγονταν από τα χριστιανικά πλοία ενώ ο σκληρός ήχος του τυμπάνου, που έδινε ρυθμό τους κωπηλάτες, κυριαρχούσε. Η θάλασσα ήρεμη, ένα ελαφρύ αεράκι δίνει ώθηση στα χριστιανικά πλοία και στέλνει τον καπνό από τα πυροβόλα στους Τούρκους. Οι Τούρκοι δίνουν το σύνθημα για γενική επίθεση και από τα πληρώματά τους ακούγονται πολεμικές ιαχές. Οι αιφνιδιαστικές ομοβροντίες των χριστιανών έχουν θανατηφόρα αποτελέσματα. Η τουρκική παράταξη έχει μετατραπεί σε ένα συνονθύλευμα κτυπημένων σκαφών και φλεγομένων πλοίων. Ναυαγοί, βαρέλια, όπλα, ιστία, ξάρτια και ξύλα από τα πλοία επέπλεαν, ενώ οι κραυγές των δεμένων κωπηλατών που βυθίζονταν μαζί με τα σκάφη τους αντηχούσαν ολόγυρα.
Θωρακισμένος Αρκεβουζιοφόρος
   Σε κάποια τουρκικά σκάφη οι χριστιανοί κωπηλάτες είχαν κατορθώσει να απελευθερωθούν και να επιτεθούν στους δεσμώτες τους, με αποτέλεσμα να προκληθεί αναστάτωση σε πολλές γαλέρες. Μεγάλες απώλειες είχαν και οι χριστιανοί. Οι Τούρκοι στρατιώτες διατηρούσαν το ηθικό τους και βγάζοντας πολεμικές κραυγές επιτίθεντο στους χριστιανούς.
    Η θάλασσα είχε γεμίσει αίμα και σώματα νεκρών και τραυματιών, τα οποία επέπλεαν ανάμεσα στα ναυάγια. Από παντού ακούγονταν κραυγές χριστιανών και μουσουλμάνων σε διάφορες γλώσσες, κυρίως ιταλικά, ελληνικά, τουρκικά, αραβικά, ισπανικά, αλβανικά και κροατικά.
Η συντριβή των Οθωμανών απέκοψε την επεκτατική τους πολιτική στην Ευρώπη, όμως, κυριάρχησαν στη Μεσόγειο για πολλά ακόμη χρόνια!

Πηγή: Στρατιωτική Ιστορία-Μεγάλες μάχες- Η ναυμαχία της Ναυπάκτου, εκδόσεις Περισκόπιο, σελ. 21-51 
Εικονογράφηση, Χρήστου Γιαννόπουλου

Η "Ναυμαχία της Ναυπάκτου" Πίνακας του Πάολο Βερονέζε